Jak słoń dorobił się garbu, czyli wielbłąd u etymologa

Słowo „wielbłąd”, jak przystało na nazwę egzotycznego zwierzęcia, ma prawdopodobnie egzotyczne pochodzenie. Grafika: E. Traviès, źródło: Biodiversity Heritage Library (DP).

Kiedy angielskie dzieci poznają literę „e”, najczęściej towarzyszy im w tym słoń – czyli dobrze nam znany elephant. Z pewnością wiele polskich dzieci zdąży poznać owo angielskie słowo, zanim nauczy się pisać „e” – wszak angielski to współczesna lingua franca, należy więc obcować z nią od niemowlęctwa. Ale z pewnością nie każdy dorosły użytkownik polszczyzny zaznajamiający dziecko z językiem Szekspira wie, że ów angielski elephant to w istocie polski wielbłąd, na którego przykładzie często uczymy nasze nadwiślańskie dzieci litery „w”. Słowo wielbłąd bowiem jest przekształconym w zamierzchłych czasach w procesie zapożyczeń greckim eléphas ‘słoń’, które przejęły, najczęściej poprzez pośrednictwo łaciny, liczne języki, w tym angielski.

Czy słoń był kiedyś lwem?

Nie ma wśród etymologów zgody co do tego, skąd przywędrowała nazwa „słoń”. Grafika: E. Traviès, źródło: Biodiversity Heritage Library (DP).

Dzisiaj obchodzimy Dzień Ochrony Słoni, dlatego jest to idealna pora, by opowiedzieć o nazwie największego lądowego zwierzęcia naszej planety.

Wyraz słoń (w staropolskim także: słuń, wsłoń, wsłuń) należy do grupy słów o zasięgu ogólnosłowiańskim (np. rosyjskie i ukraińskie słon, czeskie i słowackie slon, chorwackie i słoweńskie slon), ale nie jest leksemem rodzimym. Brzmi jednak mało „egzotycznie” i wcześniej uważano go za twór prasłowiański, wyprowadzając od czasownika *sloniti ‘pochylać coś, opierać coś na czymś, pokrywać czymś, osłaniać’, kontynuowanego między innymi przez polskie osłonić. Jak wyjaśnia Aleksander Brückner w swoim „Słowniku etymologicznym języka polskiego”, słonia nazwano od ‘słonienia’ w związku z istniejącym przekonaniem, że zwierzę to rzekomo nie może się kłaść (boby nie wstało) i dlatego słoni, wsłania się o drzewo.