Mormi to nazwa odnosząca się do dwóch mało znanych gatunków kotowatych: mormi złocistego, zamieszkującego Azję południowo-wschodnią, od Himalajów po Malezję i Sumatrę, i mormi borneańskiego, endemicznego przedstawiciela fauny wyspy Borneo. Oba widnieją w międzynarodowej „Czerwonej księdze gatunków zagrożonych”: mormi złocisty jako bliski zagrożenia, a mormi borneański jako zagrożony wyginięciem. Zwierzęta te prowadzą niezwykle skryty tryb życia i większość informacji o ich zwyczajach pochodzi z obserwacji osobników przebywających w niewoli.
Równie tajemnicza wydaje się ich polska nazwa mormi, tym bardziej że współcześnie noszą ją owe koty prawdopodobnie tylko w naszym języku. Początkowo nazwa ta odnosiła się do mormi złocistego (Catopuma temminckii); mormi borneański (Catopuma badia) otrzymał ją po tym, jak okazał się bliskim krewnym mormi złocistego i tak jak on zaklasyfikowany został do rodzaju Catopuma.
Angielsko-nepalski trop
Odpowiedzią na pytanie, skąd się wzięła w polskiej zoologii owa nazwa, jest dawna angielska nazwa zwyczajowa mormi złocistego: moormi cat (notowana także jako murmi cat) i jego dawna nazwa naukowa: Felis moormensis. Ich autorem jest XIX-wieczny przyrodnik i etnolog Brian H. Hodgson, który przez długi okres swojego życia mieszkał w Nepalu, gdzie zajmował się między innymi badaniem tamtejszej fauny. Jednym z dostarczonych Hodgsonowi okazów zwierząt był właśnie mormi złocisty, złapany w gęstym lesie porastającym zbocza Himalajów. Zwierzę to było odkryciem nie tylko dla Hodgsona, ale także dla tubylców, którzy nie mieli pojęcia o istnieniu takiego czteronożnego „sąsiada”. A skoro mormi nie istniał w świadomości miejscowej ludności, to nie miał też lokalnej nazwy, którą mógłby wykorzystać wspomniany badacz w charakterze nazwy nowego gatunku kota. Nadał mu więc Hodgson nazwy nawiązujące do ludności Murmi (w języku angielskim etnonim ten notowany jest w formach Moormi i Murmi), zamieszkującej tereny, z których pochodził pojmany mormi, i znanej szerzej współcześnie jako Tamangowie.
„Moormi, name of the tribe inhabiting that part of the hills in which the Cat was taken (…). It is, doubtless, new; and the name I have given it will do as well as another”. B. H. Hodgson
Mormi z tamang
Niektóre źródła podają, że nazwa Murmi to endoetnonim, którego używają na określenie samych siebie Tamangowie zamieszkujący wschodnie tereny Nepalu. Ale można się też spotkać z informacją, że nazwa ta stosowana jest w odniesieniu do Tamangów przez nepalskie grupy etniczne Lepcza i Kirata. Francuski antropolog i etnolog Marc Gaborieau podaje, że nazwa Murmi była w powszechnym użyciu wśród Europejczyków w XIX wieku i że oznacza ona w języku Tamangów ‘starostę wioski’. Inna hipoteza dotycząca etymologii omawianego etnonimu głosi, że pochodzi on od tybetańskich słów mur ‘granica’ i mi ‘ludzie’, a więc oznacza dosłownie ‘ludzi żyjących na granicy (kraju)’. Słowo Murmi miało ponoć także negatywny wydźwięk i używane było jako pogardliwe określenie Tamangów, którzy jeszcze w ubiegłym wieku należeli do jednej z najbardziej dyskryminowanych nepalskich grup etnicznych.
Niewykluczone zatem, że nazwa naszych dzisiejszych bohaterów – która, jak widać z powyższego, powinna brzmieć raczej murmi – ma swoje źródło w języku tamang (zaliczanym do grupy tybeto-birmańskiej) – tym językiem bowiem posługują się Tamangowie. Czyli koniec końców egzotyczne koty mormi noszą w polszczyźnie równie egzotyczną nazwę – rodem z nepalskich Himalajów.
♣♣♣
A dla zaintrygowanych mormi nie tylko etymologicznie – mała dawka kociego piękna (niestety, z ogrodów zoologicznych):
Bibliografia:
- Ethnologue: Languages of the World (2019), M. Eberhard, G. F. Simons, Ch. D. Fennig (eds.), Twenty-second edition, Dallas-Texas, [01.03.2019].
- Hodgson B. H. (1831), Some Account of a New Species of Felis, [w:] Gleanings in Science, vol. III, Calcutta, s. 177-178, [01.03.2019].
- Holmberg D. H. (1989), Order in Paradox: Myth, Ritual, and Exchange among Nepal’s Tamang, Delhi, [01.03.2019].
- Sclater W. L. (1891), Catalogue of Mammalia in the Indian Museum, Calcutta, part II, Calcutta, [01.03.2019].
- The IUCN Red List of Threatened Species (2019), [01.03.2019].
- Бобылёва О. Н. (b. d.), Таманги, „Travel Journal”, [01.03.2019].
- Габорио М. (1985), Непал и его жители, сокращенный перевод с французского Ф. Л. Мендельсона, Москва.
MENAŻERIA ETYMOLOGICZNA 